Wścieklizna u psów

Wścieklizna to choroba znana ludziom od czasów starożytnych. Wiele krajów podjęło walkę ze wścieklizną, skutecznie ograniczając liczbę zachorowań i zgonów zarówno wśród ludzi, jak i wśród zwierząt. Niestety, w wielu miejscach na świecie wścieklizna stanowi wciąż palący problem.

Wścieklizna

Za zachorowania na wściekliznę organizmów stałocieplnych odpowiada wirus neurotropowy należący do rodzaju Lyssavirus, rodziny Rhabdoviridae. Objawy występujące w przebiegu choroby spowodowane są stanami zapalnymi istoty szarej rdzenia kręgowego i mózgu. Wścieklizna charakteryzuje się niemal stuprocentową śmiertelnością wśród osobników zakażonych, u których pojawiły się pierwsze objawy.

Rezerwuarem wirusa w przyrodzie są nietoperze i gryzonie. U zwierząt tych choroba przebiega bezobjawowo. Za rozprzestrzenianie się choroby odpowiadają głównie zwierzęta dziko żyjące (w Polsce – przede wszystkim lis czerwony) oraz bezpańskie. Osobniki roślinożerne oraz wszystkożerne (w tym człowiek) rzadko są źródłem zakażenia dla innych organizmów.

Wirus wścieklizny nie przenika do krwi. W początkowej fazie zakażenia wirus namnaża się w miejscu ukąszenia (w mięśniu i tkance łącznej). Właściwe namnażanie się wirusów następuje jednak dopiero w rdzeniu kręgowym i mózgu. Stamtąd wirus rozprzestrzenia się, zajmując pozostałe tkanki. W końcowej fazie bezobjawowego etapu inkubacji, wirus przenika do gruczołów ślinowych zwierzęcia.

Jeśli zwierzę było szczepione przeciwko wściekliźnie, wirus zostaje natychmiast zneutralizowany.

Wirus wścieklizny ginie w temperaturze 60°C (po upływie 5 minut) oraz w wyniku zastosowania środków dezynfekujących. Wirus wykazuje natomiast odporność na zamrażanie oraz jest w stanie przeżyć do kilku tygodni w zwłokach zakażonego zwierzęcia.

Sposoby zakażenia

Zakażenie wścieklizną u psa następuje przez bezpośredni kontakt ze śliną zakażonego osobnika w wyniku:

• ugryzienia i dostania się śliny do rany
• styczności ze śliną zakażonego zwierzęcia poprzez kontakt ze skórą (wirus może przedostać się przez uszkodzenia skóry lub błon śluzowych) lub przez układ pokarmowy (w wyniku spożycia wydzielin zakażonego osobnika)

Najczęstszą przyczyną zakażenia jest jednak tak zwane zakażenie poziome – w wyniku pogryzienia przez zwierzę wydalające wirusy ze śliną.

Przebieg choroby

Czas od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów, czyli okres wylęgania wirusa u psów, wynosi 7-150 dni (najczęściej około 30 dni). Długość okresu inkubacji zależy od wieku i odporności zwierzęcia, miejsca wniknięcia zarazków, ilości i zjadliwości wirusa, etc.

Wścieklizna występuje w dwóch postaciach:

a) gwałtownej (szałowej)

W gwałtownej postaci wścieklizny od pojawienia się pierwszych objawów choroby do śmierci zwierzęcia upływa zwykle 10-14 dni. Wyróżniamy trzy stadia chorobowe: zwiastunowe, pobudzenia i porażeń.

stadium zwiastunowe – może trwać od kilku godzin do kilku dni. Zmiany, jakie zachodzą wówczas w zachowaniu zwierzęcia, są często przeoczane przez opiekunów. W okresie zwiastunowym wścieklizny pies staje się apatyczny, przygnębiony, niechętnie się bawi. Zwierzę może się chować, uciekać, przestaje jeść i pić. Objawom tym towarzyszy często wzrost temperatury ciała oraz rozszerzenie źrenic.

stadium pobudzenia – trwa zwykle do siedmiu dni. Pies staje się pobudzony i agresywny. Jest w ciągłym ruchu, połyka niejadalne przedmioty (drewno, kamienie, odchody). Zwierzęta trzymane w klatkach i kojcach biegają w kółko i starają się wydostać – gryzą i szarpią ogrodzenie, nierzadko wyłamując sobie zęby. W szale pies atakuje inne zwierzęta oraz ludzi, nawet właścicieli. Charakterystyczne dla tej fazy rozwoju wścieklizny są także: ślinotok, brak koordynacji ruchowej, zaburzenia równowagi czy ochrypłe szczekanie.

stadium porażeń – trwa trzy-cztery dni i prowadzi do śmierci zwierzęcia. Pojawiają się porażenia mięśni (żuchwy, przełyku, kończyn, zadu), postępują zaburzenia świadomości.

b) cichej (porażennej)

Wścieklizna cicha jest stosunkowo częstym zjawiskiem. W jej przebiegu porażenia występują od razu po okresie zwiastunowym, z pominięciem stadium pobudzenia. Rozpoznanie wścieklizny cichej nastręcza wielu trudności. Wśród pierwszych widocznych objawów pojawić się mogą: ślinotok, chrypa, opadnięcie żuchwy, brak łaknienia, wodowstręt, brak odruchu połykania (spowodowany porażeniem mięśni przełyku). Śmierć zwierzęcia następuje po około pięciu-siedmiu dniach od wystąpienia pierwszych objawów.

Objawy wścieklizny

• zmiana usposobienia – psy stają się agresywne i nieobliczalne nawet w stosunku do właściciela (w przypadku zwierząt dzikich odwrotnie – łagodnieją i garną się do ludzi)

• apatia, obniżony apetyt, brak chęci do zabawy

• skłonność do połykania różnych przedmiotów

• ataki szału

• wzmocnione reakcje na bodźce zewnętrzne

• skłonność do ucieczek

• podwyższona temperatura ciała

• ślinotok

• światłowstręt i wodowstręt

• porażenie nerwów czaszkowych: zez, klapnięte ucho, etc.

• porażenie mięśni żuchwy i przełyku

• porażenia kończyn

• zaburzenia świadomości

• zaburzenia równowagi, chwiejny chód

• drgawki

• otępienie

• śpiączka

Leczenie

Wścieklizna u zwierząt nie podlega leczeniu. Osobniki, u których stwierdzono chorobę, są najczęściej usypiane. Dlatego też, jedyną metodą ochrony przed chorobą jest profilaktyka.

Profilaktyka

By ochronić swojego psa przed zachorowaniem na wściekliznę, należy go regularnie szczepić. Należy pamiętać, że w Polsce profilaktyczne, coroczne szczepienia psów są obowiązkowe! Jeśli pies, który przebywał poza nadzorem opiekuna, wróci do domu zakrwawiony czy pogryziony należy natychmiast udać się do weterynarza.